8. Sınıf Kalıtım Konu Anlatımı

Ağustos 14, 2025 · 8. Sınıf Fen Bilimleri

Kalıtım Nedir?

Kalıtım, canlıların sahip oldukları özellikleri (göz rengi, saç rengi, kan grubu gibi) genetik bilgi yoluyla atalarından yavrularına aktarmasıdır. Bu bilgi DNA’da saklanır ve genler aracılığıyla nesilden nesile iletilir.

Temel Kavramlar

Gen: Bir özelliği belirleyen DNA parçası.
Alel: Aynı özelliği kontrol eden gen çeşitleri.
Genotip: Canlının genetik yapısı (ör. Bb, AA).
Fenotip: Genlerin dışa yansıyan görünüşü (ör. kahverengi göz).
Baskın (Dominant) Gen: Özelliğin ortaya çıkması için tek kopyası bile yeterlidir (B).
Çekinik (Resesif) Gen: Özelliğin ortaya çıkabilmesi için iki kopya gerekir (b).
Saf döl (Homozigot): Alel genlerin birbirinin aynı olmasıdır. (BB, bb)
Melez döl (Heterozigot): Alel genlerin farklı olmasıdır. (Bb)

KALITIM KAVRAMLARI ÇALIŞMASI

Mendel’in Kalıtım Deneyleri

Gregor Mendel, bezelyelerle yaptığı çaprazlama deneyleriyle kalıtımın temel kurallarını ortaya koydu.
Sonuçlar:

Özellikler genler tarafından belirlenir.
Her birey bir özelliğe ait genin iki kopyasına sahiptir (anne ve babadan gelir).
Baskın gen varsa, fenotipte baskın özellik görülür.

Kalıtımın Kuralları

Birinci Kuşak (F₁): Baskın genin etkisi görülür.
İkinci Kuşak (F₂): Çekinik özellik %25 oranında ortaya çıkar (Mendel oranı: 3 baskın : 1 çekinik).

İnsanlarda Kalıtıma Örnekler

Tek Genle Aktarılan Özellikler: Göz rengi, kulak memesi yapısı, gamze.
Kan Grupları: A, B, AB, 0 (çoklu allel ve baskınlık/çekiniklik ilişkileri).
Cinsiyetin Belirlenmesi:
- Anne: X kromozomu verir.
- Baba: X veya Y kromozomu verir.
- XX → kız, XY → erkek.

Kalıtsal Hastalıklar

Hemofili ve Kırmızı-Yeşil Renk Körlüğü: X kromozomu ile taşınır, genellikle erkeklerde daha sık görülür.
Orak Hücre Anemisi: Tek gen mutasyonu ile oluşur.

Çaprazlama Nedir?

Çaprazlama, kalıtım bilimi (genetik) içinde, farklı genotipe sahip bireylerin eşleştirilerek yavrularında ortaya çıkacak özellikleri incelemek amacıyla yapılan çalışmadır.
Amaç:

Kategoriler